ТУГА РАСТАНЬНЯ

На восьмы годадзень
У свет з’явіўся я,
пяшчотаю бацькоў
атулены зраньня,
нашчадак імператара
Чжуаня,
сын мудрага Ба-Юна,
што мне даў імя Джэн-Цэ –
душы гармонія.

Адораны шчасьлівым лёсам,
сябе з дзяцінства
я аздабляў, як мог:
са шпажніку і архідэй,
і далікатнай павілікі
штодня я плёў
сабе вянок.

Я жыць спяшаў,
як быццам бы за мною
ішла пагібель
змрочнаю сцяною,
і я зрываў
магноліі вясною,
збіраў суман
увосень і зімою.

За ноччу дзень
змяняецца няспынна,
ад восені
нядоўга да вясны
і не навек
знікае квет раслінны,
але уладара дні -
злічаны.

Трымайся ж, мілы сябра!
Не паддавайся звадзе,
не бойся, калі трэба,
на новы шлях звярнуць,
шукай сваю дарогу,
сачы мае пазнакі,
быць верным ім старайся
і не бяспомным будзь.

Трох імператараў сумленне
было аховаю красы жыцьця:
у коле красак размаітых
квітнела дабрыня –
там не плялі вянкоў
са злога бадыльля.

І веліч Яо, і слава Шуня
дагэтуль захаваны –
дасёньня непарушны,
але тыраны – і Цзэ, і Джоу –
яшчэ да смерці
ганьбою пакараны.

Ды чынавенства,
ўзамен раскошы,
збыло сумленьне
і, разам, здольнасьць
бяду прадбачыць.
Я не пра тое кажу,
што страціў –
боль за Радзіму
пячэ агнём.

Жыцьцё аддаць
Радзіме рады,
я ні хвіліны
не жыў са здрадай,
але ўладар
паддаўся звадам,
паклёпу злому
дазволіў панаваць.

Вядома ўсім,
што моц патрэбна,
каб горыч праўды
слухаць і казаць,
ды кроіць сэрца
несправядлівасьць,
гняце няміласьць,
што паспеў зазнаць,
калі свайму
змяніўшы слову,
яго пакінуць
мне загадаў ўладар.
Выгнаньня шлях
заўсёды горкі,
ды я адолею
яго цяжар.

На пустках
уздыму дубровы
і архідэй я
пасаджу сто му.
Хай узрастаюць
дабрачынства словы –
у дар народу
светламу майму.

Я мару бачыць
абшар у квеце –
і сад, і тое,
што там узрасло.
Не аб маім
ідзе размова леце –
шкадую страты
створанага мной.

Дзе ладзіць баль
узбагачэньня прага,
там злосьцю зайздрай
кожны апантан:
свая віна
здаецца незаўважнай,
віна другіх –
памерам бервяна.

Суперніцтва вакол
і лізаблюдства,
але не гэта
кроіць сэрца мне:
здаецца,
што найгоршым
пакараньнем
забытым быць
у роднай старане.

Я п’ю расу
з гарлачыкаў магнолій,
пялёсткі ем
асенніх хрызантэм –
мужчынскай сілы
і цьвёрдай волі
жадаю я
і беднасьць
не палохае мяне.

Я ладжу абгароды строі –
лістам і кветкам,
каб апораю былі –
каб з роўным станам
вырасла касія,
трава б высокая
тулілася да іх.

Я жыў, як мудрыя
мяне вучылі людзі
і гэту мудрасьць
не прыняў вакольны свет.
Няхай сучасьнікі
мяне асудзяць,
а я Пэн Сяня
слаўлю запавет.

Мне цяжка дыхаць,
слёзы точаць вочы.
Радзіме я прынёс
у дар сваё жыцьцё,
ды, што я з раніцы
рабіў да ночы,
знішчала заўтра
зноўку ўсё.

Вянок мой разарваны,
але ж, здыханы,
другім вянком
я замяню яго.
Я дзевяць раз памру,
без пакаяньня –
законы праўды
найвышэй ўсяго!

Не мае годнасьці
той уладар,
што не спазнаў
народа вольны дух.
Што ж, хай натоўп
прыблудаў розных
выносіць мне прысуд.

Няздарнасьць
з хітрасьцю
заўжды імкнуцца
зліцца,
ў хаўрус ідуць,
каб разам нішчыць
законы дабрыні.
Хлусня дзеля карысьці –
вось закон прыблуд.

Гняце душу
расчараваньне
і адзінота пячэ агнём.
Жыць на чужбіне лепш,
чым слабасьць
і маўчаньне.
З тыранам згода –
для душы разлом.

Не сябра сокал
вароне шэрай
па-над прасторам
гор і далін.
Квадрат і кола
несумяшчальны.
Няма двух Дао.
У кожнага
ёсьць шлях адзін.

І я стрымаю
свае пачуцьці,
мяне не зломяць
ганьба і навет –
навуку маю
з сабою жыць у згодзе,
пра гэта кажа
мудрых запавет.

Ды не кідаюць
мяне сумненьні:
вярнуцца,
або рухацца далей?
Здаецца нават,
што заблудзіўся
мой конь у гэтай
дальняй старане.

Дык хай жа ён
спачне на волі крыху
сярод травы і архідэй –
выпрабаваньняў
не унікнуць –
займуся ж строямі
сваймі хутчэй.

Красою ззяе
з лотаці адзеньне –
твару яго з магнолій
і лілей.
Сябе не пазнаю —
у захапленьні
душа шчаслівай
сустракае дзень.

На галаве –
высокая карона
і пасам залатым
абгорнуты мой стан,
і адчуваю я
раскошу чысьціні,
калі жывуць у згодзе
памкненьні і душа.

Увесь вакольны свет
я позіркам абняў бы –
у творчасьці сваёй
яго увагі прагну:
жадае услаўленьня
убор цудоўны мой —
ён варты бляску воч,
захопленых красой.

У кожнага свая
крыніца асалоды:
я ведаю зраньня
натхненьне ад аздобы.
Здаецца несумненным,
што на краі жыцьця
такому захапленьню
пакіну вернасьць я.

Разумніца Нюй-сюй,
вяршыня дабрыні,
сястра мая, казала мне,
што праўды не баяўся Гунь
і вельмі мудрым быў,
ды толькі выпадак
яго згубіў.

А я, маўляў,
хоць праўды не бягу,
аж вельмі вытанчаны густ,
пры гэтым, маю –
калючкі злыя атачылі двор –
скрозь іх іду,
як бы не заўважаю.

Усім жа не раскажаш
пра сэрца таямніцы,
бо толькі добры сябра
сягае ў глыбіню.
Сяброўства –гэта шчасьце,
а ты мяне не чуеш –
не хочаш супакоіць
прыхільніцу сваю.

Сястрыцы маёй любай
я так сказаць магу:
Жыў згодна запаветам,
але спазнаў тугу.
Пайду цяпер на поўдзень
уздоўж цячэньня Сян,
каб Джун-хуа данесьці
гісторыю жыцьця.

Дало паэту неба
мэлёдыі напеваў:
традыцыі дынастый,
аповеды вякоў.
Каб ведалі нашчадкі,
стварыў ён дзевяць песень
пра лёс уладароў.

Дынастыю Цы
я рады б уславіць:
Ся Кан за распусту
забіты братамі.
А вось Хоу І,
на лісіц паляўнічы
заўзяты,
страціў жыцьцё
і жонку яго пераняў
узурпатар.

Жорсткі Го Дзяо,
кат для нявінных,
сам безгаловы
сабакам быў кінуты.
Нішчыў краіну
пыхлівы Ся-Дзэ –
скончыў забойствам
самога сябе.

Апошні з дынастыі Інь,
Джоу Ван, славу здабыў,
як жахлівы тыран.
У дзесяць паверхаў
вежы узняў –
на плечы народа
цяжар ён усклаў.

Юй быў суворы,
але справядлівы.
Таксама і Чжоу
унікнуў памылак:
хто славіў дабро —
тым шчыра быў рады
і зло ён заўсёды
адпрэчваў з пагардай.

Ах, Неба!
Існасьці вышэйшае зарука,
мы ад цябе нічога
не здольныя схаваць.
Усім ты дапаможаш,
хто змог у чысціні
сваю душу ўтрымаць.

Упарта у мінулым
шукаю знакі праўды –
магу зрабіць выснову,
што спеласьць мне дала:
Той, хто дабра не робіць,
не мае абавязкаў –
ніколі той не знойдзе
зваротнага цяпла.

І нават, калі смерці
мяне крыло кранае,
кажу я праўду смела,
каб гонар не згубіць.
Сумленным і праўдзівым
заўжды чакаць ганеньняў,
але ж яны не могуць
па-іншаму пражыць.

У скрусе я,
бо правіць намі
карысьці і хлусьні,
і подласьці хаўрус.
Ад болю слёзы льюцца –
за кветкамі я іх хаваю,
а вочы слёзы льюць.

Я свету распавесьці
хацеў пра ўсе трывогі
праўдзівае душы,
закрыўшы шлях хлусьне.
Няхай жа у нябёсы
расчыняцца дарогі –
Дракон і фенікс
узнясуць мяне.

Калі зямлю,
дзе пахаваны Шунь,
пакінуў я у раньні
і дасягнуў гары
святой Сяньпу,
хавалася ўжо сонца
за гор ланцуг.
Я папрасіў Сі-Хэ,
вазніцу сонца,
каб запаволіў крыху
да пячоры лёт –
агледзецца мне трэба,
бо шлях мой невядомы
і лёс пакуль
ня вызначаным ёсьць.

Я напаіў дракона
у возеры Сянчы,
дзе ранак кожны
Сонца мые вочы.
Хаваецца яно
за дзеравам Фусан
і да яго
лейцы прывязаў.

Прасторам небасхілу
вядуць мае дарогі
і белыя аблокі
мне сцелюцца пад ногі.
Вазніца месяца,
магутны фенікс,
нясе мяне угору.
Фэнь Лянь, бог ветру,
за плячыма,
а птушка мудрасьці
Луаньхуан
паказвае дарогу.
Аднак Лэй-шы
грымотны
мне перашкоды чыніць,
бо лічыць не гатовым.

Ляці ж, мой фенікс,
і ўдзень, і ўночы!
Хай бура за сьпіной
раве-грукоча
і гоніць хмары.
Хай сонца блішча,
аблокаў горы
няхай вітаюць нас!

У бляску сонца
мы прыляцелі
да Небацарства –
каб адчынілі дзверы,
пазваў я варту,
але пахмуры стражнік
няўвагаю мяне
зняважыў.

Злавесная адразу
ўпала цемра.
Стаю у адзіноце
і вырак-стогн
з грудзей ірвецца:
Ні на хвіліну свет
не стане чыстым –
заўжды заганны ён.
І нават, калі заўтра
я несмяротным стану,
міну раку Байфэй
і стрэну там світанак,
і на Лянфыне нават,
мне сэрца жаль пратне:
Там справядлівасці
няма таксама, не.

Але палац Вясны Чуньгун
красуе зеляніны ззяньнем.
Галінку з дрэва Цюн сарву,
знак вечнага каханьня.
Абранніцы сваёй я падару яе,
каб свежасьці не страціла
ў чаканьні.

Няхай бог перуноў
на хмары прыімчыць,
сустрэне ён Мі Фэй
ля казачнай ракі,
уручыць ёй вянок
майго прызнаньня -
папросіць для мяне
яе рукі.

Мі Фэй спачатку,
мо была не супраць,
але затым адмовіла
у прапанове мне –
рака Лошуй
яе спатоліць сэрца
і боствам водаў
назаве.

Сваёю прыгажосьцю
захоплена была
Мі Фэй,
хацела выставіць
на сьмех мяне,
таму забуду
я красу яе.

З нябёс гляджу –
які цудоўны свет
ляжыць перада мной.
Сыходжу на зямлю
і ў полымі зары
я бачу на тэрасе
юсунскую красуню –
дзівосную Цзян Дзы.

Тады я загадаў,
каб вып была мне
свацьцяй,
яна ж сказала:
«Не дуры мне галаву”,
а голуба здаўна
лічыў я недалёкім –
яго ў сваты не пазаву.

Трывогаю да краю
сэрца поўна –
я сам пайду
прасіць яе рукі…
Раней мяне
зляцела птушка з неба.
Паслаў яе
магутны Гао Сін.

Ізноў туга
душу халодзіць –
яе адпрэчу:
помню вунь,
сам Шао Кан
быў без прытулку –
красы не ведаў
юйскіх прыгажунь.

Мой сват дурны,
не лепей свацьця.
Куды не глянь –
вакол няўдача.
Ізноў кажу:
той брудны свет,
дзе шчырасць губяць
і злому дзячаць.

Далёка уладар.
Тугі маёй
ён не пазнаў,
хоць мудрасьць меў.
Мае дакоры
і папрокі
з сучасьнікаў
ніхто не зразумеў.

Красак чырвоных збяру я букет –
гаданьне, мо, лекамі стане журбе.
І вось, што сказала гадалка Ліньфэнь:
»Красу хто шукае, той знойдзе сябе!

Край наш вялікі – гор і далін –
яго, як спазнаеш — не будзеш адзін.
Тая душа, што красою жыве,
сэрца адчыніць адразу табе.

Духмянай травою поўніцца край –
навошта шукаеш ты страчаны рай?
Юнацтва мінулага скончыўся час –
новы прастор апаноўвае нас.

Розныя людзі жывуць у краіне –
любоў і пагарда розныя ў іх.
Нізкія мкнуцца найвышай узняцца,
быццам бур'яна растуць бадылі.

Не разумеюць яны прыгажосьці,
не ўсведамляюць красы архідэй,
яны не ацэняць вады дыямента –
будзе заўсёды такім свет людзей"

Я выканаць рады разумных парады,
ды нешта трымае рашучасьць маю.
Яшчэ запытаю — У-сян чараўніца
спускаецца ў ночы з нябёс на зямлю.

Я перац і рыс ёй прыгатую,
наказы яе таксама пачую.
Месяца свет срэбрам ліцца,
голас у ночы шэптам здаецца:

«Сапраўдных сяброў
ты павінен шукаць
усюды, дзе шлях твой
будзе ляжаць.
Уладароў прыклады маем –
мудрасьці свет іх пазначае.

Так і ў каханьні —
сам ты павінен
ўсё вырашаць
без перасыльных.
Катаржнік стаў
першым дарадцам -
князю апорай
і ратаванцам.

Аж у семдзесят год
палкаводзец адзін
шлях перакрыў
для дынастыі Інь.
Ну а песні Нін Цы,
слаўныя ладам,
узнялі пастуха
да высокай пасады.

Жыць не баяцца,
раджу табе я,
бо хутка настане
восень жыцьця –
неспадзявана
зязюлі куваньне
знішчыць духмяны
водар у траў.

Ты проста чароўны
у гэтым адзеньні!
Высакародны
маеш убор –
вельмі баюся,
што недарэкі
такой прыгажосці
зладзяць адпор.

Так, безумоўна,
час сплывае,
пакуль ля брамы
я чакаю –
губляе водар
архідэя
і шпажнік
пырнікам стае.

Чаму, о Богі, над далінай
ужо лунае дух палыну –
у горычы й журбе?
Якое зло таму прычынай,
акром таго,
што смертны чалавек?

Дружбай дарыла
мяне «Архідэя»,
апораю царства
здавалася мне –
час праляцеў
і я болей не веру
той прыгажосці,
што служыць хлусне.

«Перац» ільсцівы,
а прагне улады –
грубым і наглым
сябе паказаў,
але пры тым,
намагаецца славы –
здраднік жа сам
і ў смуродзе прапаў.

Вось рэкі гнуцца
нібы лукі,
дарогу прабіваючы
сярод далін.
Сачу за імі
са здзіўленьнем –
што ж мне сказаць
пра свет раслін?

Мне дарагі вянок,
што успаміны
занатаваў
жыцьця майго –
ён захаваў яшчэ
свой водар,
бо цяжка
выветрыць яго.

Пайду шукаць
сабе сяброўку,
каб разам жыць
і ў шчасьці, і ў журбе –
пакуль вянок духмяны,
сэрца просіць
натхненьня
для сябе.

Пра мой, хоць лёзны,
але слаўны лёс
абвесціла Лінь-Фэнь:
адораны я знакам
несмяротнасьці
і яшма
замест ежы мне.

Дракона ў калясніцу
запрэгла чараўніца.
Трывожная душа
у пошуку імкне -
няведамая даль
чакае зноў мяне.

На горы Куэньлунь
лячу –
пабачыць свет
з вяршынь хачу
і тут званочак
спадарожніцы
завоблачных
вандровак
чую.

Адкрытым стаўся
шлях да зор
і мы ляцім у весь апор.
Шаўковы сцяг
трымае фенікс –
не мае роўных нам
прастор.

Ды вось паходу
пустыня ўзнікла
перашкодай.
Рака наўзбоч
імчыць чырвоная
і мостам стаць
прашу дракона я.

Прыйшоў затым
прывалу час.
Нялёгкі шлях
чакае нас –
праз скалаў лес
ляжыць дарога,
да мора Захаду
вядзе яна.

Ўсе тысячу сабраныя,
з нэфрыту, калясніцы,
аблокамі над імі –
сонм сцягоў.
У кожнай з іх
па восем коней,
напругаю гараць,
нібы драконы.

Магутны рух
спыніў я крыху,
ды не стрымаў
натхненьня –
стварыў я
дзевяць песень
і напеваў
у творчым
захапленьні.

І вось гатовы
імкнуць у неба,
зірнуў уніз –
Радзімы бачу сьвет.
Тугою раптам
занялося сэрца.
Застыў мой конь
і не ідзе далей.

Ўсяму канец!
Дары мае
не прыняла Айчына,
не зразумелі людзі.
Нашто аб гэтым плачу я?
Хай прыкладам
мне лёс Пэн Сяня
будзе.