За апошнія гады фатограф Радыё Свабода Амас Чэпл зрабіў сэрыю ўнікальных фотаздымкаў з выкарыстаньнем дронаў. ![Изображение](http://gdb.rferl.org/56FE9123-6E4F-4362-AB71-0F2D36D837DE_w974_n_s.jpg)
Сафія, Баўгарыя. Сабор сьвятога Аляксандра Неўскага.
18. Па-першае - "Неўскі" не святы. Нават, моўна - гэта абсурд, не кажучы, што - гістарычна. Але, калі казаць пра храм менавіта, то ўражвае,
як кантрафорсы і аркбутаны сталіся разбудаванымі ва ўтылітарныя памяшканьні. Гэта падобна на піраміду, прызначаную для жыцьця.
Руская царква была домам таргоўцаў. Дабро там ахоўвалася самім Богам.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/0A5AE41A-C289-4BD3-991E-EC7307E46957_w974_n_s.jpg)
Галі, Абхазія. Непадалёк ад фактычнай мяжы гэтага сэпаратысцкага рэгіёну з рэштай Грузіі.
17. Дакладней: рэгіён акупаваны, а не сепаратысцкі. Гэта версія таго, што маглі б зрабіць, напрыклад, з нашага Палесься -
калі б раптам мы былі такімі свядомымі, як, сёняшнія літоўцы, а паляшукі б самі не былі колісь селянымі-пераселянымі -
ў тым ліку, і ятвягамі, што сышлі ў балоты, як тыя мера ды весь - каб унікнуць паняволеньня. Вось яны сыходзілі,
але само балота знікала і ператваралася на новую зямлю..Так нашчадкі тых, што хаваліся, зноў сышліся з тымі,
хто заставаўся на цьвердзі, дзе спрадвеку жыла літва, абкружаная морам з двух бакоў.
Нашая краіна мае мноства рэчак, якія засталіся пульсаваць у два розныя бакі, калі вада сышла.
Недзе ж на мяжы гэтай рознасьці і жыла заўсёды літва – народ паміж двума морамі. Госці тут вымушаны была спыняцца – перавантажвацца..
Вада сыходзіла і бераг павялічваўся. Балота меньшала. Ворнай зямлі ставала болей.
Прыходзіла “стабільнасьць” – дзяржаўнасьць, якая ахоўвала жыцьцё на тутэйшай зямлі – у сваіх інтарэсах.
Ворагі некалі занялі тутэйшыя горы – у адрознасьці ад Грузіі.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/C80268B5-2976-41F1-8729-7DB64B14E543_w974_n_s.jpg)
Тбілісі, Грузія. Праваслаўная царква над ракой Кура.
16.Вельмі радуе вока прысутнасьць архітэктуры імя Саакашвілі - такія дагістарычныя формы натуральнага росту,
як у творах Чурлёніса з серыі “ Стварэньня свету”. Яны - пазнака часу, спраўджаныя надзеі, якім ён, час, даў шанец спыніць няўцямную шэрасьць.
Стары Тбілісі, напэўна ж, не дае права на шэрасць. Адсутнасьць старога Менску стварае і нават штурхае на яе..
Шэрасьці прыбудзе - пакуль стары Менск не будзе асэнсаваны… Нават - так. У Менска ёсьць шэдэўры – і таксама выглядаюць, як кветкі, ці крышталі..
Створаны таму, што творца, збегам абставін, займеў усё ж волю тварыць..
![Изображение](http://gdb.rferl.org/79D836BB-2BE2-4F02-A4E9-F78583741210_w974_n_s.jpg)
Брно, Чэхія. Сабор сьвятых Пятра і Паўла.
15. Выглядае ілюстрацыяй таго, што атрымалася, калі жыцьцё не адказала на выклік часу.
Дзякуй Богу шчэ, што не знішчыла Храм і тым самым дало сабе шанец. Храм - быццам помнікам Генію, якому давялося змірыцца з абкружанасьцю..
Конус святла павернуты ўверх. Антэна, якая прымае энэргію Неба. І перадае не непасрэдна, а праз зямлю..
Шэрасці ў разбеленым карычневым не меней, ніж у разбеленым чорным. Вось дзе плітачка і і ружовенька.
Але там сапраўды можа быць чысценька. Мае шанец – быць.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/4A66466A-2A16-4463-834D-C211088A0CC0_w974_n_s.jpg)
Масква. Расея. Скульптура «Рабочы і калгасьніца».
14. Ну што тут скажаш. Творца тут – таксама антэна. Толькі - каб трансляваць загад. Серп і молат – не для жыцьця. Для мясарубкі.
Вунь цацачны знак ейнага кола – у тумане.. Усё жыцьцё, з дзяцінства, Масква была сталіцай маёй Родзіны. Родзіна…
Пісалася: Родина. Трэ язык прыціснуць да верхніх карэнных зубоў, каб выціснуць “ди” , але спачатку трэ пратрубіць “ро” – рогам роту.
Затым, значыць, гэтае расцягнутае да вушэй “и”, якое праз “д” проста запячатвае горла – і “на”! А вось словы “Радзіма, мая дарагая, ты ў шчасьці жаданым жыві..”
можна прамовіць, як дыхаеш..
![Изображение](http://gdb.rferl.org/1B99F2D2-FA7D-437B-83C7-28079C8376A7_w974_n_s.jpg)
Масква, Расея. Гатэль «Украіна» ў сутоньні.
13. Сутоньне – вакол. Але насамрэч, яно - імгненьне – хай і цягнецца век ужо.. Україна – сама святло.
Яна мае яго ў сабе і атрымае – і з неба, і з жыцьця – нават сярод ночы. Амэн.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/48EDCEA9-D80D-481C-B66E-307D35A4D266_w974_n_s.jpg)
Санкт Пецярбург, Расея. Апалае лісьце ў Летнім садзе.
12. Прыгожа. Некалі, разглядаючы Лондан у Гугле “Планета зямля”, я знайшла чалавека з тачкаю. І там напраўду была нейкая вялізная сметніца побач.
Цуд жа. Гэта быў першы чалавек – знайшоўся таму, што меў доўгі цень. Ранішні, напэўна. А гэтыя людзі – вечаровыя, дакладна.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/8DA2BFCF-972F-40DB-855E-E19855722364_w974_n_s.jpg)
Кошыцэ, Славаччына. Сабор сьвятой Лізаветы на галоўным бульвары.
11. Вось таксама гісторыя пра тое, як шматкроць была зменена плынь жыцьця, але захавала помнік – не знішчыла набытак часу..
![Изображение](http://gdb.rferl.org/7B5BF2F1-8AB0-4063-A63F-B410EC468D9C_w974_n_s.jpg)
Гагры, Абхазія. Расейскія турысты на пляжы.
10. Люблю шэры колер, насамрэч – у мастацве, прыродзе.. Толькі - калі ён сам сябе прадстаўляе, а не месіва са сметніка.
Цудоўная дыяганаль. Прыгожа. Я хачу ў такім моры пакупацца. Але не ў выглядзе акупанта, а ў якасьці добрага госця.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/4358A03E-385E-45AD-B420-1DE0DA8D5837_w974_n_s.jpg)
Брасаў, Румынія. Замак Бран таксама вядомы як замак Дракулы.
9. Брр.. Можа “а” прапушчана? Барын наш. Мядзьведзь. А можа – Вран? Пярэварацень. Вурдалак. Кажан. Воран..
Здрабненьне нейкае. Лепш думаць, што гэта быў адзіны ўваход у тутэйшую зямлю – пад гарой. Вароты. Брама. Казка.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/7978D4A1-EF89-42EB-A829-AE50A5817791_w974_n_s.jpg)
Будапэшт, Вугоршчына. Статуя Свабоды была пабудаваная ў 1947 годзе ў гонар «савецкіх герояў-вызвольнікаў».
Сёньня гэты манумэнт прысьвечаны «памяці тых, хто ахвяраваў жыцьцё за незалежнасьць, свабоду і дабрабыт Вугоршчыны».
8. Можна нават не каментаваць, бо кожнае слова – наваяз. Свабода ў 1947-м была толькі для такіх істуканаў.
Людзі вымушаны былі хаваць яе глыбока ў сэрцы. Не глядзець зверу проста ў вочы – былі вымушаны.
Удаваць вясёлых і нязмушаных было неабходна для выжываньня. Яны і цяпер спрабуюць не праймацца віной іншых.
Бо лічаць сябе таксама вінаватымі. Не хочуць спакушацца помстай. Моляцца менавіта аб гэтым.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/676EE7B5-FB53-4E4A-9A4A-151FB9AE869B_w974_n_s.jpg)
Асьвеньцім, Польшча. Парэшткі будынкаў, у якіх месьціўся канцэнтрацыйны лягер.
7. Думаю, што тут хаваецца таямніца чорных дзірак, якія могуць знішчыць жыцьцё на зямлі.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/8FA88161-218C-444F-9942-721161D2718F_w974_n_s.jpg)
Санкт Пецярбург, Расея. Сабор Уваскрашэньня Хрыстова на крыві.
6. Цацачная прыгажосьць некаторых храмаў даволі часта здзіўляла. Я памятаю сустрэчу з гэтым помнікам – якраз тады,
калі Масква была сталіцай маёй Родзіны а горад зваўся Ленінградам. Тады, калі інстынкт самазахаваньня папярэджваў зусім незаўважна.
Прыгожы – да захапленьня - і раптам аказваецца, што ён называецца “Сабор на крыві”..
![Изображение](http://gdb.rferl.org/683B3DA2-A5E0-4D13-A9A5-23436D239FF7_w974_n_s.jpg)
Бухарэст, Румынія. Палац парлямэнту ў цэнтры гораду.
5. Гэта час, калі злу не трэ было хавацца дзесь у замках. Можна было спакойна разлегчыся на раўніне. Час пад дэвізам: воран ворану вока не выклюе.
Але ўсё сканчаецца. Маладыя ваўкі раптам крылы прыладжваюць.. “НТР – ттваю маць!” - кажуць вораны
![Изображение](http://gdb.rferl.org/AA0BA9D7-D094-4D0F-8B3C-5A6EF5E42B08_w974_n_s.jpg)
Масква, Расея. Красная плошча восеньскай раніцай.
4. Гэтая Красная плошча, пасярод якой, як лічыцца, ляжыць мумія, будзе вялізным мячэтам. Калі будзе ўвогуле.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/11578389-766E-49F8-B70F-4B9117A5F058_w974_n_s.jpg)
Локет, Чэхія
3. Замак у сваім прамым сэнсе. Абкружанае вадой, гняздзечка. Гняздо.
![Изображение](http://gdb.rferl.org/8D705307-47B8-4FF9-8FEE-CE48004643C1_w974_n_s.jpg)
Баўгарыя. Закінуты помнік на вяршыні Бузлуджа.
![Изображение](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Bouzloudja03.jpg/250px-Bouzloudja03.jpg)
Былы камуністычны храм: “Дом-памятник БКП полностью разграблен: украдены все кабели электросети и все элементы
внешней и внутренней декоративной облицовки, которая состояла из мрамора, гранита, лабрадора, золота, серебра,
бронзы и других ценных камней и металлов. Большинство памятников и коммуникаций на вершине также уничтожены
с целью грабежа, а дачи и турбазы проданы частным лицам и фирмам.”
У мяне ёсьць кніга “Архітэктура Югаславіі” і найбольш, памятаю, уразілі мемарыялы.. Але яны не спыніла гвалту на гэтай зямлі.
А гэтыя два вось у кнігу не трапілі:
Монумент погибшим патриотам в Черногории:
![Изображение](http://static.lupiga.com/repository/vijesti/slike/20110523055113knin.jpg)
Памятник освобождению Книна, города в Хорватии:
![Изображение](http://www.delo.si/assets/media/picture/20141202/670x420_Reuters_Pictures-20141127143739-52814200.jpeg?rev=1)
![Изображение](http://gdb.rferl.org/889E6F62-CB4F-477E-BAB5-B82F31B11BFD_w974_n_s.jpg)
Ерэван, Армэнія. Сьнег на мэмарыяле генацыду.
1. Помніць – трэба. Жахліва - жыць для помсты.